Vermakelijk vonden wij art. 10: 

"De leerling dient zich de volgende gedragsregels eigen te maken:

 a.   in gesprek met ouderen rechtop staan, geen handen in de zak of een brandende sigaret of pijp in de mond houden;

 b.  ouderen eerst groeten en niet afwachten tot er gegroet wordt; bij het groeten niet blijven zitten, tegen een muur blijven leunen of de handen in de zak houden;

 c.   zich niet in een gesprek tussen ouderen mengen zonder daarin door een vraag betrokken te worden;

 d.  ouderen of dames steeds laten voorgaan (behalve bij het oplopen van een trap) en in voorkomende gevallen rechts laten lopen;

 e.   behulpzaam zijn voor anderen, b.v. bij het openen van een deur enz.;

 f.   geen vloeken en ruwe taal gebruiken omdat dit aanstoot geeft en onmacht doet blijken;

 g.  nooit een vertrek binnentreden met een brandende sigaret of pijp; de aanwezige(n) groeten door te salueren en daarna de pet onder de linkerarm te nemen;

 h.   nooit verlegen zijn, maar wel bescheiden.

 i.   niet bang zijn voor onbekendheid met bepaalde beleefdheidsvormen; overtredingen hiervan zijn nooit stotend zolang blijk gegeven wordt van een zekere innerlijke beschaving.

Zo waren er ook nog regels m.b.t. de kleding, de regels op school en de regels op het internaat. Ik zat niet op het internaat, want ik woonde in Middelburg. Zij die op Walcheren woonden mochten niet op het internaat. Zij die in de rest van Zeeland woonden mochten wel, maar hoefden niet. Zij die buiten Zeeland woonden moesten op het internaat.

Op het uiterlijk werd ook gelet. Regelmatig stond directeur Brouwer of onder-directeur de Kubber aan de trap om te controleren of men er wel netjes uitzag en het uniform correct werd gedragen. Lange haren waren uit den boze. Getracht werd met strak naar achter te kammen dat te verdoezelen, maar dat lukte meestal niet. Als je gesnapt werd, moest je direct naar de kapper. Je kreeg dan strafpunten voor onverzorgd uiterlijk. Als je dan terug kwam van de kapper, kreeg je ook nog eens strafpunten voor te laat komen. Niet correct gekleed zijn, leverde ook strafpunten op. Ik had op mijn brommer altijd de pet tussen mijn jas. Werd je echter gezien door de directeur dan wachtte deze je al op bij de trap met de mededeling om in de pauze op zijn bureau te verschijnen.

Strafpunten (in het monsterboekje conduitepunten genoemd) kreeg je voor:

A (1-10) ongeoorloofd verzuim

B (2-5) bekeuringen

D (5-10) alcoholmisbruik

K (1-5) niet correct gekleed

L (1-3) te laat komen

OS (1-10) ordeverstoring school

OI (1/10) ordeverstoring internaat

OB (1-10) ordeverstoring stad

R (1-3) overtreding rookverbod

S (2-5) studieverzuim

T (1-2) niet op tijd (inleveren papieren e.d.)

U (2-5) uit les verwijderd

V (2-5) verlofovertreding

Bij 25 en 40 punten werd je een dag van school gestuurd om thuis het monsterboekje te laten aftekenen. Bij 50 punten werd je van school verwijderd. Zij die op het internaat zaten hadden meer kansen op strafpunten dan zij die thuis verbleven. Toch was voor beiden het maximum 50 punten. Niet helemaal eerlijk dus.

Dit beeld geeft een leerling weer van de zeevaartschool te Vlissingen in het tot 1988 gebruikelijke uniform.

Vanwege het pet embleem werden de leerlingen in de stad 'blikken' genoemd.

(Foto: Frank Viergever, Vlissingen)

(Beeld ontworpen door Jan Haas)

We begonnen de opleiding met 24 leerlingen waarvan er al heel snel 2 afvielen. Hun namen weet ik niet meer. Op het eerste tussenrapport staan 22 namen. Onze klassenleraar werd dhr. Glerum, die ons ook het seinen en opnemen bijbracht. Alle lessen werden gevolgd op de 2e verdieping van de school m.u.v. lichamelijke opvoeding. Dat kregen we in de sporthal bij het internaat of in de gymnastiekzaal van de dependance, even verderop op de boulevard. Ook de praktijkoefeningen (knopen en splitsen) werden elders in het gebouw gegeven.

Negentig procent van de tijd zaten we in lokaal 21 (seinen/opnemen) en lokaal 22 (radiokunde, wiskunde en voorschriften). Scheepskennis, maatschappijleer, Engels, praktijk radio, aardrijkskunde en Nederlands werden meestal ook in één van deze twee lokalen gegeven of in één van de overige lokalen op de 2e verdieping. Laat ik nog wat meer ingaan op het lesrooster van de 1e klas. Ik bezit dat rooster nog. Zoals gezegd gaf dhr. Glerum de lessen in seinen en opnemen. Liefst 12 uur in de week. Lokaal 21 was 2 maal zo groot als de andere lokalen. Rijen tafels achter elkaar waar 4 of 5 man aan zaten met allemaal een eigen seinsleutel. Voorin het lokaal was links een deur naar een soort opslaghok dat vol stond met oude apparatuur die door Glerum af en toe werd gedemonstreerd. Later besefte ik dat daar spullen stonden waar een museum nu veel geld voor zou betalen. O.a. een vonkenzender in houten kist. Maar goed, seinen en opnemen was het belangrijkste voor de marconisten in opleiding. Iedereen weet dat het morse-alfabet is opgebouwd uit punten en strepen. Tellen en maathouden was heel belangrijk om een mooi schrift te krijgen. De punt duurde 1 tel. De streep was drie tellen. De tussenruimte tussen punten en/of strepen in één letter was ook 1 tel. De tussenruimte tussen 2 letters was 3 tellen en de tussenruimte tussen twee woorden was 7 tellen. We begonnen met de letters die uitsluitend uit punten bestaan, n.l. de "e", "i", "s", "h" en "5"; resp. 1, 2, 3, 4 en 5 punten. Hardop tellen, waarbij Glerum de maat aangaf door met een schroevendraaier op de tafel te slaan. Eindeloos herhalen tot die letters er in zaten. Dan volgden de letters die uitsluitend uit strepen bestaan, n.l. de "t", "m", "o" en "0"; resp. 1, 2, 3 en 5 strepen. Er bestond ook wel een letter die uit 4 strepen bestond, n.l. de "ch", maar die werd zelden of nooit gebruikt. Als die er ingestampt waren, werden ze gecombineerd met de letters die uit punten bestonden en weer werden vele oefeningen gedraaid, bestaande uit groepjes van steeds 5 letters. Daarna volgende de letters die uit punten en strepen bestonden, steeds weer volgens een bepaalde volgorde. Eerst de "a", "u", "v" en de "4". Daarna de "n", "d", "b" en "6". Vervolgens de "w", "j" en de "1". Dan de "r", "f" en "l", de "x", "p" en "k", de "g", "9", "z", "7" en de "3",  de "c", "y" en de "q", de "é", "2" en de "8". Daarna volgden nog de leestekens. De snelheid werd ook steeds iets opgevoerd en het hardop tellen werd niet meer gedaan. Nadat zo het hele alfabet was afgewerkt en er in gestampt was, werd er geoefend, geoefend en nog eens geoefend.

Andere, zeer belangrijke lessen voor de aanstaande Radio-Officieren waren de lessen radiotechniek. Deze lessen werden gegeven door de heer Sanders, die ook de wiskunde- en radiopraktijklessen verzorgde. Sanders was een zeer kundig en rustig man. Hij had grote kennis van zaken. En dat niet alleen op zijn vakgebied, maar over allerhande onderwerpen. Eén ding had hij moeite mee. Het begrijpelijk op ons overbrengen. Hij kon vaak niet begrijpen dat je het niet snapte. Het was toch zo eenvoudig. Ik had het er in ieder geval best moeilijk mee.

We kregen les uit de boeken van de VERON (Vereniging voor experimenteel radio onderzoek in Nederland). In eerste instantie bevreemdde mij dit wel, daar deze boeken geschreven waren voor hen die het examen van zendamateur wilden halen. Wat moesten wij daarmee op een beroepsopleiding? Achteraf was het geen probleem, want de boeken (3 delen) behandelden de stof goed. De gehele materie was gericht op de buizentheorie wat zelfs in 1967 toch deels al achterhaald was door de snelle opmars van de transistor. Aan de transistor werd pas aan het einde van het tweede jaar aandacht besteed. Radiokunde was voor mij dus blokken geblazen. Gedurende de opleiding heb ik dan ook diverse malen bijlessen gevolgd van o.a. de heren Wilke (leraar aan de zeevaartschool) en Kokelaar (toen nog leraar aan de machinistenschool te Middelburg). Wilke gaf ook de radio praktijklessen waar o.a. vaardigheid werd bijgebracht in het solderen en in het maken van elektrische schakelingen.

In de loop van het jaar maakten we ook kennis met diverse soorten apparatuur die je aan boord kon aantreffen. Hierbij werd o.a. gebruik gemaakt van het boek van Sonnenberg "Moderne Radionavigatie Middelen". Ik heb les gehad uit de 5e druk van 1964. In dit boek werden diverse radiopeiltoestellen, radar, telefonieapparatuur en plaatsbepalingsapparaten (zoals Decca, Loran en Omega) behandeld. Behalve met de laatstgenoemden (Decca, Loran en Omega) kreeg je als marconist veel te maken met deze apparatuur. Niet alleen om mee te werken, maar ook om te onderhouden en te repareren. Ook een map met schema's was ons verstrekt van apparatuur die je in de radiohut of op de brug kon aantreffen.

Zo kregen we gedurende twee jaar onderricht in de volgende apparatuur:

De zenders SRA MT 250A en Globespan 1232 A, Reservezender Renovas ZR 5558, ontvangers BX925A en BC348, Richtingzoeker Lodestone,

Draagbare reddingbootinstallatie Disa Marinetta 71A07 en Echolood Kelvin & Hughes MS26B;

De radar werd in zijn algemeenheid behandeld.

Bovenstaande apparatuur kwam veel voor op de schepen van de Nederlandse koopvaardijvloot in de jaren vijftig en zestig. Er waren natuurlijk veel meer types ontvangers, zenders, peiltoestellen, etc., maar het was ondoenlijk elk apparaat te behandelen dat op de Nederlandse schepen voor kon komen.

Op het examen werd je ook stevig aan de tand gevoeld over de demonstratiezender. Dat was een geheel opengewerkte, uit 8 panelen bestaande zender. Echter was de opbouw van het systeem zodanig gekozen, dat men door het verwisselen van een paneel de opbouw van de zender kon wijzigen. Zo kon de zender kristalgestuurd zijn door een ander generatorpaneel te gebruiken. Ook kon men verschillende HF-versterkers plaatsen. Totaal beschikte men over 12 panelen. Dit apparaat verschafte je een goed inzicht in de werking van een zender. Ook op de zeevaartschool bezaten we een demonstratiezender, maar die stond al een paar jaar ingepakt in een kast. Na aandringen van de leerlingen werd de zender in elkaar gezet en konden wij daar dus uitgebreid mee oefenen. Verder had de heer Sanders eigenhandig vele schakelingen gemaakt die hij gebruikte tijdens zijn lessen.

Het eerste rapport kregen we in het najaar van 1967. In z'n algemeenheid niet slecht, maar duidelijk was te zien dat de meesten aan de radiotechniek een fikse dobber hadden.

Het kerstrapport gaf een zelfde beeld. Een aantal leerlingen gaven toen op. Zij hadden vooral moeite met het seinen wegens het ontbreken van een ritmegevoel. Iets wat absoluut noodzakelijk was om goed te leren seinen.

In het tweede jaar kwamen een aantal vakken te vervallen en werd de tijd gestoken in de examenvakken, t.w. seinen en opnemen, radiotechniek, voorschriften, Engels en aardrijkskunde. Gedurende het tweede leerjaar kon ca. om de drie maanden examen gedaan worden. De klas werd in de loop van dat jaar dan ook steeds kleiner.

En dan de reis met de Prinses Margriet, het opleidingsvaartuig van de Nederlandse koopvaardij. Het tweede leerjaar was net aangevangen toen ik werd uitverkoren om een reis mee te mogen. Een reis duurde ca. 12 dagen. Vertrek was op een maandag; het weekeinde daarop lag men ergens in Europa in een haven en de daarop volgende vrijdag was men weer terug te Amsterdam. Per reis gingen 36 stuurmansleerlingen mee en 4 marconisten leerlingen. Voor de stuurmansleerlingen ware er 3 12-persoonshutten en voor de marconisten een aparte 4-persoons hut.

Ik ben mee geweest met reis nr. 33 van 19 t/m 33 augustus 1968. De stuurmansleerlingen kwamen van Terschelling. Dit was natuurlijk je reinste pracht. Van de bemanning herinner ik mij nog Kapitein Stapelveld (gek op Suske en Wiske), 1e stuurman Besançon, 2e (of 3e) stuurman Bos (grote mond), 3e stuurman Wamsteker, marconist Terhell (echt een luizenbaantje), bootsman Boon (verzorgde ook de kerkdienst) en Steward Eddie (ruig als een kokosmat).

We waren die maandag 19 augustus nog maar net buiten de pieren van IJmuiden of het schip stond al op zijn kop. Het was slechts windkracht 6, maar een grotere slingerbak als de Prinses Margriet heeft de Nederlandse koopvaardij m.i. niet gekend.

Het merendeel van de meevarende leerlingen was dus al snel zeeziek. De voorraad kotszakken moet gigantisch geweest zijn op dat schip. Leuk voor de bemanning om dat iedere 14 dagen weer mee te moeten maken. Ik had gelukkig geen last, maar was dan ook één van de weinigen. Terhell gebruikte mij dan ook voor allerlei karweitjes, zoals koffie halen of naar de machinekamer om één of ander attribuut op te halen.

In de radiohut was een lang bureau geplaatst waar de 4 leerlingen konden werken. Je kwam hier heel aardig met de praktijk in aanraking. Het opnemen van allerhande berichten, beluisteren van diverse soorten uitzendingen van verschillende radiostations, het nemen en uitwerken van de pers, etc. Ik kan mij niet meer herinneren of we ook mochten seinen.

De foto is niet genomen tijdens mijn reis. Wel is een klasgenoot op de foto te zien, Hans Goldschmitz. Op de foto is aan apparatuur te zien:

Reservezender Renovas, Hoofdontvanger Philips 8RO501, Reserveontvanger Sailor 46TN, KK-kast en daarboven de antenne schakelkast.

Verder stond er een hoofdzender Disa Mermaid II, AAT Disa 71G01 en waren er 2 richtingzoekers aan boord, een Marconi Lodestone 758C en een Zeevalk II. Begin jaren 70 is nog een TOR Sitor 6602A met Racal ontvanger geplaatst.